Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından yükselen enerji fiyatlarına karşı tedbirler alan Avrupa Birliği, fiyatların düşmesini ve istikrarlı bir arz sağlamak amacıyla ortaklaşa gaz satın alma platformunu faaliyete geçirdi.
AggregateEU adlı platformun işleme sokulmasının ardından yapılan açıklamada, çok sayıda şirketin teklif verdiği, ilk teslimatların ise haziran sonu ya da temmuz başında gerçekleştirilmesinin beklendiği belirtildi.
Program, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonrası hedef olduğu yaptırımlara misilleme olarak AB'ye gaz sevkiyatını kesme kararıyla tetiklenen enerji kriziyle mücadele etmek için geçen aralıkta üye devletler tarafından kabul edilmişti.
Platform, katılımcı ülkelerdeki enerji şirketlerinin önümüzdeki yıl için doğal gaz ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) taleplerini sunmasına ve bu talebi karşılamak için aylık olarak ihale turları düzenlenmesine olanak tanıyacak.
AB ülkelerinin kendi depolama yükümlülüklerinin en az yüzde 15'ini bir havuzda toplama zorunluluğu bulunuyor. Bu da bir yılda platform üzerinden yaklaşık 13.5 milyar metreküp (bcm) doğal gaz satın alınması gerekliliği anlamına geliyor.
Bu sayede AB, kış aylarında hane ve işletmelere enerji sağlamaya devam edebilmek için yeterli miktarda gaz temin etmeye çalıştığı 2022 ilkbahar ve yaz aylarının tekrarlanmasını önlemeyi hedefliyor.
Rusya'nın AB'ye boru hattı sevkiyatını azaltma kararıyla tetiklenen gaz arayışı, ağustos ayında megavat-saat başına 321 euro ile rekor seviyeye ulaşan fiyatların daha da artmasına neden olmuştu.
Fiyatlar şu anda megavat/saat başına 40 euro civarında seyrediyor.
Platform Rusya ile bağlantılı şirketlere kapalı
Platforma şimdiye kadar hem alıcı hem de satıcı olarak 76 şirket kaydoldu. Alıcılar 27 AB üyesi ülkenin yanı sıra Ukrayna, Moldova, Gürcistan ve Batı Balkan ülkelerini de içeren Enerji Topluluğu ülkelerinden olabilirken, satıcılar için tek kriter bir Rus kuruluşuna ait olmamaları veya kısmen kontrol edilmemeleri.
Alıcı şirketlerin ilk ihale turları için tekliflerini vermek üzere beş günleri bulunuyor. Satıcıların ise tekliflerini 9 Mayıs'ta vermeleri ve bunu müzakerelerin takip etmesi bekleniyor.
Sözleşmenin 17 Mayıs civarında imzalanması ve teslimatların bir aydan biraz daha uzun bir süre sonra yapılması öngörülüyor. Bu sürecin aylık bazda tekrarlanması planlanıyor.
İki ayrı işbirliği modeli
Talebin birleştirilmesi ve fiyatların düşürülmesini kolaylaştırmak için iki farklı işbirliği modeli oluşturulmuş durumda.
Bunlardan ilki, iki taraflı bir sözleşmeye dayalı olarak diğer şirketler adına gaz satın almayı kabul edecek "Merkezi Alıcı" olarak adlandırılan bir şirket kurulması olacak. Böylece daha düşük hacimlere ihtiyaç duyan veya gerekli kredibiliteye sahip olmayan küçük şirketler bu hizmetten yararlanabilecek ve potansiyel olarak daha düşük fiyatlardan faydalanabilecek.
Diğer model ise, belirli bir hacimde gaz satın almak üzere doğrudan bir tedarikçiyle anlaşmış olan şirketlere nakliye gibi tamamlayıcı hizmetler sağlayabilen bir "Vekil Temsilci" aracılığıyla gerçekleştirilecek.
Platformu finanse eden ancak müzakerelerde yer almayacak olan Avrupa Komisyonu'ndan bir yetkili, bazı şirketlerin katılmadan önce ilk birkaç ihale turunun nasıl geçeceğini görmeyi bekleyecekleri için önümüzdeki aylarda hizmetlere olan ilginin "katlanarak" artmasını beklediklerini söyledi.
27 üye ülkenin toplam gaz depolama kapasitesinin yaklaşık 100 milyar metreküp olduğu tahmin ediliyor. Kış aylarının rahat geçmesi için üyelerin depoolarındaki gaz miktarını 1 Kasım 2023'e kadar yüzde 90 seviyesine çıkarmış olması gerekiyor.
Bu kış sonunda AB'nin depolarındaki doluluk oranı yüzde 56'da bulunuyordu. Bu da beş yıllık ortalama olan yüzde 34'ün oldukça üzerinde bulunuyor.
euronews
