Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) Başsavcısı Karim Khan, Ukrayna'nın ardından Gazze'deki savaşa verdiği yanıtla da dikkatleri üzerine çekti.
Khan, 20 Mayıs'ta İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ve Hamas'ın Gazze Şeridi’ndeki lideri Yahya Sinvar hakkında savaş suçu işledikleri gerekçesiyle tutuklama emri çıkarılmasını istedi.
Bu talep ICC tarihinde bir ilk; zira bundan önce haklarında tutuklama kararıyla gündeme gelen liderlerin hiçbiri başta ABD olmak üzere Batı'nın yakın müttefiki olarak görülmüyordu.
ICC 2011 yılında Libya lideri Muammer Kaddafi İçin "insanlığa karşı suç işlemek" iddiasıyla tutuklama emri çıkarmıştı.
Khan, Pazartesi günü yaptığı konuşmanın sonlarında yasaların herkese eşit uygulanması konusuna özel bir vurgu yaptı:
"Bugün temel bir konuyu açıklığa kavuşturalım: Eğer yasayı eşit şekilde uygulama isteğimizi göstermezsek, seçici bir şekilde uygulandığı düşünülürse, hukukun çöküşü için koşulları yaratmış oluruz..."
Khan, açıklamasında özellikle 7 Ekim saldırıları sonrası İsrail’in Gazze halkına yönelik uyguladığı “kasıtlı açlığa ve zalimce muameleye” işaret etti.
Khan'ın talebine İsrail ve yakın müttefiki ABD tepki gösterdi.
"İsrail’i Hamas ile hangi cesaretle karşılaştırırsınız?" diyen Netanyahu, başsavcıyı "dünyadaki Yahudi karşıtı yangına benzin dökmekle" suçladı.
İsrail ile Hamas arasında bir denklik olmadığını söyleyen ABD Başkanı Joe Biden ise, "Her zaman İsrail'in güvenliğine yönelik tehditlere karşı onlarla birlikte duracağız" ifadelerini kullandı.
Ancak ICC ya da Başsavcı açısından, alınan kararların sert tepki görmesi yeni bir durum değil.
Başsavcı Khan, ICC'nin bundan yaklaşık bir yıl önce Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Rusya Çocuk Hakları Komiseri Maria Lvova-Belova için tutuklama emri çıkarmasında da benzer bir rol üstlenmişti.
İki ismin Ukrayna'dan ve işgal altındaki topraklardan Rusya'ya yasa dışı insan nakli ve sınır dışı etmelerden sorumlu olduğu iddia ediliyordu.
Bu kararı takip eden birkaç gün içinde Rusya, Khan ve üç ICC yargıcı hakkında soruşturma başlattı. Bundan aylar sonra ise ICC yetkilileri Rusya'da "aranan suçlular" listesine alındılar.
2020'de Donald Trump'ın başkan olduğu dönemde ABD, Afganistan'da Amerikan askerlerinin savaş suçu işlediği iddialarını soruşturan ICC yetkililerine yaptırım kararını açıklamıştı.
İskoçya'nın Edinburgh kentinde doğan Karim Khan uluslararası ceza hukuku ve insan hakları avukatı olarak 30 yılı aşkın mesleki deneyime sahip kıdemli bir avukat.
12 Şubat 2021'de ICC Başsavcısı olarak seçildi; 16 Haziran 2021'de yemin ederek görevine başladı.
Khan, bundan önce Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreter Yardımcısıydı ve 2018-2021 yılları arasında BM'nin Irak'taki IŞİD Suçlarının Cezalandırılması İçin Araştırma Ekibi (UNITAD) Başkanı olarak görev yaptı.
Uluslararası Ceza Mahkemesi, Ruanda Uluslararası Ceza Mahkemesi, Eski Yugoslavya Uluslararası Mahkemesi, Uluslararası Ceza Mahkemesi Olağanüstü Daireleri, Kamboçya Mahkemeleri, Lübnan Özel Mahkemesi ve Sierra Leone Özel Mahkemesi dahil yerel ve uluslararası ceza mahkemelerinde savcı, sanık ve savunma avukatı olarak geniş deneyime sahip.
Khan kariyerinde ayrıca Afrika ve Asya'daki insan hakları ihlallerinin mağdurlarını da temsil etti.
Bundan sonra süreç nasıl işleyecek?
Başsavcı Khan, İsrailli yetkililer ile Hamas liderleri hakkındaki tutuklama talebi için ICC'nin Ön Yargılama Dairesi’ne resmen başvurdu.
Khan, başvuru dilekçesinde, şüphelilerin kaçmasını, delilleri yok etmesini veya daha fazla suç işlemesini önlemek için tutuklama emrinin gerekli olduğunu ayrıntılı biçimde açıkladı.
ICC Ön Yargılama Dairesi, savcılık tarafından sunulan kanıtlar ışığında, Netanyahu ve Gallant ile üç Hamas liderinin tutuklanıp tutuklanmayacağına karar verecek.
Daire, Khan’ın, Filistin’de işlenen suçlar konusunda eşiğin aşıldığı görüşüne katılırsa, Netanyahu ve diğer isimler hakkında tutuklama emri çıkaracak.
Ön Yargılama Dairesi daha sonra savcının delillerini ve iddialarını değerlendirecek.
Ön Yargılama Dairesi eşiğe ulaşıldığını ve etkili alternatiflerin bulunmadığını düşünürse tutuklama emri çıkaracak.
BBC
