Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Macaristan Başbakanı Victor Orban’ın davetiyle Ağustos ayından sonra bir kez daha Budapeşte’ye gitti. AB ile ilişkileri sorunlu olan Türkiye ve Macaristan, bugün imzaladıkları Ortak Siyasi Bildiri ile ilişkilerini 'stratejik ortaklık'tan 'geliştirilmiş stratejik ortaklık' düzeyine çıkardılar. İki ülke yetkilileri, savunma sanayi ve nükleer enerji alanında işbirliği anlaşmalarını da imzaladılar.
Erdoğan, Budapeşte ziyaretine Macaristan Cumhurbaşkanı Katalin Novak ile Sandor Sarayı’nda yaptığı görüşmeyle başladı. Daha sonra Karmelita Manastırı’na geçen Erdoğan, burada Macaristan Başbakanı Viktor Orban ile bir araya geldi.
İki lider Türkiye-Macaristan Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi Altıncı Toplantısı’na da başkanlık yaptılar. Görüşme Türkiye-Macaristan Dostluk Anlaşması’nın 100'üncü yılına denk gelmesi açısından sembolik önemde görülüyor.
Görüşmelerin ardından Erdoğan ve Orban, Ortak Siyasi Bildiri’ye imza attılar. Erdoğan, basın açıklamasında, bu belgeyle Türkiye-Macaristan stratejik ortaklık ilişkisinin geliştirilmiş stratejik ortaklık seviyesine çıkarıldığını kaydetti. Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Bu belge, geleceğimize dönük vizyonumuzun göstergesidir” değerlendirmesini yaptı.
Orban da geçen yüzyılın en büyük kaybedenlerinden birinin Macaristan olduğunu, bu yüzyılda kazanmak istediklerini belirterek, “O yüzden müttefikler arıyoruz ki birlikte kazanalım” ifadelerini kullandı.
Görüşmelerin ardından savunma sanayi ve nükleer enerji alanında işbirliği yapılmasını içeren bir dizi belge iki tarafın yetkililerince imzalandı. Türkiye ve Macaristan, 2024’ü Kültür Yılı, 2025’i de Bilim ve İnovasyon Yılı olarak tanımladılar ve bu alanlarda yıl boyu etkinlikler yapılacağını açıkladılar.
Reuters haber ajansına göre Macaristan devletine ait enerji şirketi MVM, Türk enerji şirketi BOTAŞ ile Macaristan'ın gelecek yıl en kısa sürede Türkiye'den doğal gaz satın almasına olanak tanıyan bir anlaşma imzaladı.
Macaristan Dışişleri Bakanı yaptığı açıklamada, "Bugünkü anlaşmanın imzalanmasıyla her zamankinden daha geniş bir işbirliği başlamış oluyor" ifadelerini kullandı.
Macaristan, 2024’ün 2. yarısında AB dönem başkanı
Orban, basın açıklamasında, Macaristan’ın düzensiz göç tehdidinden korunmasında Türkiye’nin öneminden bahsederken, “Türkiyesiz Macaristan’ın güvenliği düşünülemez. Macaristan’ı tehdit eden göç Türkiyesiz durdurulamaz” ifadesini kullandı.
Macar Başbakan, Türkiye ile mevcut 4 milyar Euro olan ticaret hacminin 6 milyar Euro’ya çıkarılmasını hedeflediklerini kaydetti. Türkiye’nin AB sürecini desteklediklerini kaydeden Orban, gümrük birliğinin modernizasyonu ve vize serbestisi süreçlerinde de desteklerinin devam edeceğini kaydetti.
Macaristan, 2024 yılının ikinci döneminde AB dönem başkanlığını üstlenecek. Erdoğan, bu gelişmeye işaret ederken, Macaristan liderinden Türkiye’nin AB sürecine ilişkin güçlü ve olumlu yaklaşım duymaktan memnuniyetini dile getirdi.
Erdoğan, ayrıca Türk Devletleri Teşkilatı’nda (TDT) gözlemci üye statüsünde bulunan Macaristan’ın aktif katılımından duyulan memnuniyeti de basın toplantısında aktardı.
Macaristan için Türkiye kilit ülke
Diplomatik kaynaklara göre, TDT’ye gözlemci üyeliği bulunan Macaristan, dış politikasını çeşitlendirmek ve doğuya açılım politikası kapsamında Orta Asya ülkeleriyle ilişkilerini geliştirmek istiyor.
TDT içindeki rolü ve Doğu-Batı arasındaki bağlantı sağlıyor olması Türkiye’yi Macaristan açısından kilit bir role taşıyor.
Bu kapsamda, Türkiye’nin enerji nakil hatları aracılığıyla Rusya, Azerbaycan ve Orta Asya doğalgaz kaynaklarını Avrupa’ya taşıyor olması Macaristan'ın enerji güvenliği konusundaki önemini daha da artırıyor.
Türkiye de Macaristan ve hat üzerindeki diğer Balkan ve Avrupa ülkelerinin gaz tedariki açısından enerji dağıtım merkezi olması politikasını sürdürmeye devam ediyor.
Macaristan'ın doğal gazının yüzde 50’si Rusya ile Türkiye arasında Karadeniz’in altından geçen Türk Akımı boru hattı üzerinden geçiyor. Buna ek olarak Azerbaycan’dan aldığı doğal gaz da Türkiye üzerinden naklediliyor.
Tartışmalı AB zirvesi sonrası temas
Erdoğan ve Orban’ın Budapeşte görüşmesi, 14-15 Aralık günlerinde yapılan tartışmalı AB zirvesi sonrasına rastlaması açısından zamanlama olarak da dikkat çekiyor.
AB içerisinde 26 ülkenin üzerinde uzlaştığı birçok konuya muhalif kalan Orban, Ukrayna ile tam üyelik müzakerelerinin başlamasına “toplantı salonunda fiziken bulunmayarak” yeşil ışık yakmış ama 50 milyar euro'luk yardımı bloke etmişti.
AB liderleri, son zirvede Türkiye ile ilişkilerin geleceğini belirleyecek bir raporu konuşmayı erteleme kararı almışlar ve bu da Ankara’nın tepkisine neden olmuştu.
İsveç’in NATO üyeliğini bekleten iki ülke
Türkiye ve Macaristan’ı birleştiren diğer bir unsur ise her iki ülkenin İsveç’in NATO’ya katılımını sağlayacak katılım protokollerini henüz onaylamamış olmaları. Erdoğan ve Orban’ın bu konuda da değerlendirme yapmaları bekleniyor.
Macaristan daha önce yaptığı açıklamalarda Türkiye’nin onay sürecine paralel adım atabileceği mesajını vermişti.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, katılım protokolünü TBMM’ye Ekim ayı sonunda sevk etmişti. Protokol, Dışişleri Komisyonu’ndan onay aldıktan sonra Genel Kurula gelecek.
Türkiye, ABD ile yaptığı temaslarda satın almak istediği F-16 savaş uçaklarına ilişkin sürecin başlatılmasına eş zamanlı olarak adım atacağını kaydetmişti.
Erdoğan, 20 Ağustos’ta da Budapeşte’yi ziyaret etmiş ve Macaristan’ın en önemli resmi bayramı kutlamalarına katılmıştı.
İki lider, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) zirvelerinde de sık sık bir araya geliyorlar.
Budapeşte'den Gazeteci Tarık Demirkan'ın izlenimleri
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Budapeşte ziyareti iki ülke arasında son yıllarda, hatta son aylarda görülmemiş bir düzeyde gelişme gösteren ilişkilerin ivmesine yakışır tören ve jestlere sahne oldu.
Havaalanında uçaktan inişinde Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Peter Szijjarto tarafından karşılanan Erdoğan daha sonra, Macaristan Cumhurbaşkanı Katalin Novak ile, önemli konuklarla törenlerin düzenlendiği şehrin en önemli mevkii olan Kahramanlar Meydanı’ndaki meçhul asker anıtında saygı duruşunda bulundu.
Ardından Cumhurbaşkanlığı konutunun bulunduğu Kale semtine geçen Recep Tayyip Erdoğan ünlü Neptün Çeşmesi'nin önündeki küçük havuza, Macar Cumhurbaşkanı ile birlikte bozuk para attı. Gazetecilere havuza para atan konukların mutlaka şehre tekrar geleceği söylendi.
Türkiye kilit ülke, itibar da ona uygun olmalı
Macar Cumhurbaşkanı Katalin Novak tarafından tekrar tekrar vurgulanan, “Türkiye Macaristan açısından son derece kilit bir ülkedir” değerlendirmesi Macaristan hükümetinin son yıllardaki en temel ilkesi.
Benzer değerlendirmeler Macar siyasetinin belirleyici şahsiyeti Viktor Orban tarafından da defalarca yapılmış, ülke liderlerinin karşılıklı ziyaretlerinin her aşamasında bu ilişki 21. yüzyılın asla dikkatlerden uzak kalmayacak bir gerçekliği olarak vurgulanmıştı.
İlişkilerin ekonomik, askeri kültürel boyutu derken bu ziyarette kökleri tarihin derinliklerine uzanan ulusal kimlik özelliklerine vurgu yapan adımlar da atıldı:
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın uçağının Budapeşte’deki Ferenc List havalimanına indiği saatlerde Macaristan başbakanı Orban Viktor Facebook hesabında “Büyük Bey geldi” notuyla siyah bir atın resmini yayınladı.
Kırmızı halıların önündeki siyah at
Fotoğrafta kırmızı kadife halılarla döşenmiş merdivenleriyle, resmi bir binanın girişinde duran bir at görünüyordu.
Önce kimsenin bir anlam veremediği fotoğrafın sırrı biraz sonra çözüldü. Viktor Orban tarafından yine Facebook sayfasından yayınlanan ikinci fotoğrafta bu atın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a hediye edildiği görülüyordu.
Fotoğrafta siyah atı dizgininden tutan Viktor Orban, hemen arkasındaki geleneksel Macar süvari kıyafetindeki bir asker eşliğinde atı gülümseyen Erdoğan’a doğru götürüyordu.
KAYNAK,FACEBOOK
Orban’ın gururla dizgininden tuttuğu dört yaşındaki bu yarış atının Macar haralarında yetiştirildiği daha sonra açıklanacaktı.
Fotoğrafın altında yazan “Macar beygir gücü” notunun ne anlama geldiği ise daha sonra anlaşılacaktı.
Türkiye Cumhurbaşkanı Erdoğan Macar Başbakanına son zamanların favori hediyelerinden olan TOGG marka bir otomobil hediye etmiş, ve ardından Viktor Orban tarafından kullanılan bu arabayla beraberce başbakanlık konutuna geçmişlerdi.
Macarlar, hediye ettikleri yarış atıyla Türk ve Macar uluslarının tarihi kökenlerine, “at seven bozkır halkları” karakterine vurgu yaparken, Türkiye’den hediye olarak götürülen TOGG ise teknolojik gelişmede bugün ulaşılan noktaya atıf yapıyordu.
