Nobel Barış Ödülü Venezuelalı muhalif siyasetçi Maria Corina Machado'ya verildi.
Maria Corina Machado, Latin Amerika'da son zamanlarda cesaretin en "olağanüstü örneklerinden" birini gösterdiği için Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.
Nobel Komitesi başkanı, Machado'nun kilit bir birleştirici figür olduğunu belirtti.
"Giderek daha fazla otoriter rejim normlara meydan okuyor ve şiddete yöneliyor" diye ekledi.
Machado, "hayatı ve özgürlüğüyle ilgili endişelerinden dolayı" Ağustos 2024'ten beri saklanıyor.
Komite başkanı, Machado'nun aktif bir şekilde Venezuela'da mücadelesine kalmaya devam edeceğini, bu nedenle ödülün "onu destekler ve kısıtlamaz" nitelikte olmasını dikkate aldıklarını açıkladı.
Maria Corina Machado kimdir?
BBC Güney Amerika Muhabiri Ione Wells aktarıyor:
María Corina Machado, Venezuela'da muhalefetin lideri. 2024'teki başkanlık seçimlerine girmesi engellendi. Seçimler uluslararası kurumlar tarafından özgür ya da adil olmamakla eleştirildi.
Muhalefetin ortak adayı Edmundo Gonzalez için büyük kalabalıkları sokaklara çekmeyi başardı.
Ülkenin muhalefetini birleştirici bir figür olması ve binlerce insanı sokaklara ve sandık başına çekebilecek bir güç olması Nicolás Maduro hükümetini endişelendirdi.
Geçen yılki tüm anketler, siyasi hareketinin kazanacağını gösteriyordu. Buna rağmen, Nicolás Maduro, seçim gözlemcilerinin birçok usulsüzlüğü belgelemesine rağmen üçüncü kez göreve geldi.
İnsanların sandık başında saatlerce beklemeye zorlanması gibi bazı usulsüzlüklere bizzat tanık oldum.
Seçim sonuçlarının açıklanmasının ardından ülke genelinde protestolar yaşandı. Ancak bunlar, yetkililerin sert müdahalesiyle hızla bastırıldı.
Machado, o zamandan beri saklanıyor sadece Ocak ayında Maduro'nun göreve başlamasından önceki bir protesto sırasında kısa bir süreliğine ortaya çıktı.
Kısa bir süreliğine tutuklandı ve ardından serbest bırakıldı.
'Kararımızı yalnızca Alfred Nobel'in çalışmalarına dayandırıyoruz'
Ödül için Trump önemli bir aday olarak görülüyordu.
Ödülün sahibini açıklayan Nobel Barış Komitesi Başkanı Jørgen Watne Frydnes'e ödülün ABD Başkanı Trump'a verilmesi yönündeki baskının komitenin çalışmalarını etkileyip etkilemediği de soruldu.
Frydnes, buna Nobel Barış Ödülü'nün "uzun geçmişinde" komitenin buna benzer durumlarla karşılaştığını söyleyerek yanıt verdi.
"Kararımızı yalnızca Alfred Nobel'in çalışmalarına ve iradesine dayandırıyoruz" diye ekledi.
ABD Başkanı Donald Trump'ın Gazze'de ateşkes anlaşmasını duyurmasından bir gün sonra yapılacak duyuruya çok geç kaldığı da belirtiliyordu.
Beş üyeli komite son toplantısını Pazartesi günü yapmış ve seçimlerinin nedenini açıklayan bildiriye son şeklini vermişti. Komite kararını genelde, son toplantıdan birkaç gün önce vermiş oluyor.
Tarihçi ve Barış Ödülü uzmanı Asle Sveen AFP Haber Ajansına yaptığı açıklamada "Gazze anlaşmasının kesinlikle 2025 için bir önemi olmayacak. Nobel Komitesi kararını verdi" derken, "Trump bu yılki ödülü alamayacak. Bundan yüzde 100 eminim" ifadelerini kullandı.
Trump Perşembe günü Nobel Barış Ödülü konusundaki bir soruya "Ne yapacaklarını gerçekten bilmiyorum. Fakat şunu biliyorum, hiç kimse 9 aylık bir sürede sekiz savaşı çözmedi. Sekiz savaşı durdurdum. Bu daha önce hiç yapılamadı" yanıtını verdi ve Gazze'deki savaşın "aralarındaki en büyüğü" olduğunu vurguladı.
388 kişi ve kuruluşun aday gösterildiği bu yılki ödülü kimin alacağı konusunda spekülasyonlar yoğundu.
Sudan'daki savaş ve açlığa katlanmalarında halka yardımcı olmak için yaşamlarını riske atan gönüllüler ağı Acil Durum Tepki Odaları adı geçen bir kuruluştu.
Kremlin karşıtı siyasetçi Aleksey Navalni'nin eşi Yulia Navalnaya'nın ve seçim gözlem kuruluşu Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu da şanslı görülenler arasındaydı.
Nobel Edebiyat Ödülü Macar yazara
Kaynak,Nobel Ödülleri - İllüstrasyon: Niklas Elmehed
Bu yılın Nobel Edebiyat Ödülü, Macar yazar László Krasznahorkai'ye layık görüldü.
71 yaşındaki Krasznahorkai'nin "Savaş ve Savaş", "Şeytan Tangosu", "Direnişin Melankolisi" gibi Türkçeye çevirilen kitapları bulunuyor.
Yapılan duyuruda ödülün Krasznahorkai'ye "apokaliptik terörün ortasında sanatın gücünü yeniden teyit eden, etkileyici ve vizyoner eserleri" nedeniyle verildiği söylendi.
Krasznahorkai, 2015 Man Booker Uluslararası Ödülü ve 2013'te dünyanın sonunu anlatan postmodern romanı Şeytan Tangosu ile En İyi Çeviri Roman Ödülü dahil olmak üzere birçok edebiyat ödülü kazandı.
Krasznahorkai, Imre Kertesz'in ardından bu ödülü kazanan ikinci Macar yazar oldu.
Geçen yıl Güney Koreli Han Kang ödüle layık görülmüş ve bu ödülü alan ilk Asyalı kadın olma unvanını almıştı.
Nobel Edebiyat Ödülüne şu ana kadar layık görülen 121 kişinin sadece 18'i kadın ve Asya ve Ortadoğu dillerinde yazanların sayısı da çok düşük. Afrika dillerine ise henüz hiç ödül verilmedi.
Türk romancı Orhan Pamuk da 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görüldü.
Kaynak,nobelprize.org
8 Ekim'de açıklanan Nobel Kimya Ödülü ise, metal-organik çerçeveler üzerine çalışmaları için Susumu Kitagawa, Richard Robson ve Omar M. Yaghi'ye verilmişti.
Üç bilim insanının araştırmaları iklim değişikliğiyle mücadelede yardımcı olabilecek karbondioksit yakalamayı ya da plastik kirliliğini kimya yoluyla azaltmayı hedefliyor.
Japon bilim insanı Prof. Kitagawa Japonya'daki Kyoto Üniversitesi'nde, İngiliz bilim insanı Prof. Robson Avustralya'daki Melbourne Üniversitesi'nde, Filistinli bir ailenin çocuğu olarak Ürdün'de doğan Prof. Yaghi ise ABD'deki California Üniversitesi'nde görev yapıyor.
Profesör Kitagawa, haberin kendisine bildirildiği basın toplantısına telefonla bağlanarak "Çok onur duydum ve çok mutluyum, çok teşekkür ederim" dedi.
Üç kazanan, toplam 11 milyon İsveç kronu (yaklaşık 49 milyon TL) tutarındaki ödülü paylaşacak.
Üç bilim insanı, moleküllerin biraraya getirilerek nasıl yapılar oluşturabileceğini çalışıyor. Nobel komitesi bu araştırmayı "moleküler mimari" olarak tanımladı.
Araştırmalarında, moleküller arasında geniş boşluklar bırakarak, gazların ve diğer kimyasalların bu boşluklardan akmasına imkân tanıyacak yapılar inşa etmenin yolunu buldular. Bu yapılara "metal-organik çerçeveler" deniyor.
Geçen yıl Nobel Kimya Ödülü, yaşamın yapı taşları olan proteinler üzerine yaptıkları çalışmaları için Demis Hassabis, John Jumper ve David Baker'a verilmişti.
Fizik ödülü kuantum keşfine layık görüldü
2025 Nobel Fizik Ödülü, elektrik devrelerinde makroskopik kuantum tünelleme ve enerji kuantizasyonunu ortaya koyan çalışmalarından dolayı İngiliz John Clarke, Fransız Michel Devoret ve ABD'li John Martinis'e verildi.
Kaynak,nobelprize.org
California'da görev yapan üç bilim insanı, yaptıkları deneylerle kuantum dünyasının sıra dışı özelliklerinin yalnızca atom altı parçacıklarda değil, gözlemlenebilir büyüklükteki sistemlerde de ortaya çıkabileceğini kanıtladı. Geliştirdikleri düzenek, kuantum mekaniğinin öngördüğü şekilde enerjiyi belirli aralıklarla emip yaydığını gösterdi.
Geçen yıl Nobel Fizik Ödülü, yapay sinir ağları üzerine çalışmalarıyla makine öğrenimine öncülük eden ABD'li John Hopfield ile "yapay zekânın babası" olarak bilinen İngiliz asıllı Kanadalı Geoffrey Hinton'a verilmişti.
Nobel Tıp Ödülü bağışıklık araştırmalarına gitti
Tıp alanındaki ödül 6 Ekim Pazartesi günü Amerikalı araştırmacılar Mary E. Brunkow ve Fred Ramsdell ile Japon bilim insanı Shimon Sakaguchi'ye verildi.
Üç bilim insanı, bağışıklık sisteminin kendi dokularına saldırmasını önleyen "periferik bağışıklık toleransı" mekanizmasını keşfederek yeni bir araştırma alanının temelini attı.
Kaynak,nobelprize.org
Nobel komitesi, bu buluşun kanser ve otoimmün hastalıklar için yeni tedavilerin geliştirilmesine kapı araladığını vurguladı.
Ödülün açıklandığı süre zarfında elektriğin olmadığı bir doğa yürüyüşünde olan Dr. Fred Ramsdell haberi tam 20 saat geç aldı.
Nobel Tıp Ödülü geçen yıl, "mikroRNA'nın keşfi" nedeniyle ABD'li Victor Ambros ve Gary Ruvkun'a layık görülmüştü.
BBC
