AB Komisyonu, büyük bir yeniden silahlanma hamlesini finanse etmek üzere 150 milyar Avro borçlanma planlarını açıkladı. Bu ortak borçlanma önerisi, Almanya ve Hollanda gibi 'tutumlu' olarak adlandırılan ülkeler tarafından büyük ölçüde reddedilen bir fikir olan hibe yerine kredi şeklinde sunuluyor.
AB resmen "yeniden silahlanma dönemine" girdi ve artık kısa vadede Ukrayna'yı desteklemek ve uzun vadede kendini savunmak için stratejik özerkliğini sağlamak üzere çabalarını artırmaya hazırlanıyor.
Perşembe günü Brüksel'de AB liderlerinin katılacağı özel bir toplantıda 27 devlet ve hükümet başkanı, AB Komisyonu tarafından Salı günü önerilen ve "ReArm Europe" olarak adlandırılan beş maddelik yeniden silahlanma planını görüşecek.
Plan, önümüzdeki dört yıl içinde yaklaşık 800 milyar euro değerinde bir bütçeyi harekete geçirmeyi hedefliyor ve bunun büyük bir kısmı üye devletlerin savunma ve güvenliğe yönelik ulusal harcamalarını arttırmalarından kaynaklanacak.
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula Von der Leyen Salı günü gazetecilere yaptığı açıklamada, "Eğer üye devletler savunma harcamalarını gayrisafi yurt içi hasılanın (GSYİH) ortalama yüzde 1.5'i oranında arttırırlarsa (ki bu Komisyon'un yıllık ilave savunma harcamaları için belirlediği üst sınır), bu dört yıllık bir süre zarfında 650 milyar euroya yakın bir mali alan yaratabilir," diye konuştu.
Geriye kalan 150 milyar euro, Komisyon'un tahvil ihraç etmek ve üye devletlere borç vermek için sermaye piyasalarından borçlanmasına izin veren yeni bir savunma aracından gelmesi öngörülüyor.
Bu plan, AB'nin COVID-19'un toparlanması için Avrupa Acil Durumda İşsizlik Risklerinin Azaltılmasına Yönelik Geçici Destek Aracı (SURE) ile nasıl fon sağladığını gösteriyor, ancak bu kez fonlar on yıl boyunca savunma ürünleri için ulusal tedarik planlarına dayalı olarak hibe yerine kredi olarak dağıtılacak.
Komisyon Başkanı, "Örneğin hava ve füze savunması, topçu sistemleri, füzeler ve mühimmat, insansız hava araçları ve anti-drone sistemleri gibi pan-Avrupa kabiliyet alanlarının yanı sıra siberden askeri hareketliliğe kadar diğer ihtiyaçların karşılanması için [fon sağlamaktan] bahsediyoruz" dedi.
Yeni araç bütçe dışı bir araç olacak, bu da sonunda geri ödenmesi gereken ortak borçlanma anlamına geliyor.
Ekonomik düşünce kuruluşu Bruegel'de kıdemli araştırmacı olan Guntram Wolff, "Kısa vadede, bir miktar borç finansmanına alternatifimiz olduğunu düşünmüyorum. Vergi ve harcama dengelemesini sağlamak ve siyasi çoğunluk elde etmek için borç finansmanına sahip olmamız gerekecek" dedi.
Wolff, "Ancak bunun kalıcı bir çözüm olamayacağı açık olmalı" diye ekledi.
Von der Leyen'in yeniden silahlanma planının önemli bir ayağı, geçen ay Münih Güvenlik Konferansı'nda açıklandığı üzere, İstikrar ve Büyüme Paktı'nın ulusal bazda çıkış maddesi olarak adlandırılan maddeyi etkinleştirerek üye devletlere savunma harcamalarını artırmaları için daha fazla mali hareket alanı sağlamak.
Geçen yıl kabul edilen pakt, üye devletlerin borçlarını GSYH'nin yüzde 60'ının altında ve dış borç açıklarını da yüzde 3'ün altında tutmalarını gerektiren katı mali kurallar getiriyor.
Polonya ve Baltık devletleri gibi ülkeler uzun süredir daha gevşek kurallar getirilmesini ve savunma harcamalarının ceza olmaksızın arttırılmasını talep ediyordu.
Von der Leyen, Fransa ve İspanya gibi yüksek borçlu ülkelerin harcamalarının nasıl kontrol edileceğini belirtmese de, çıkış maddesi "kamu maliyesi üzerinde büyük bir etkiye yol açan" istisnai koşullar altında tetiklenebilir.
GSYH'nin yüzde 1.5'ine kadar olan ilave savunma harcamaları dört yıl boyunca AB'nin harcama limitlerinden muaf tutulacak, ancak bunun ötesinde artan savunma harcamalarının ulusal bütçelere uygun olması gerekecek.
Avrupa Politika Merkezi'nde politika analisti olan Maria Martisiute Euronews'e yaptığı açıklamada, "Avrupa'nın çabalarını AB'nin ötesinde görmemiz gerekiyor. Eğer AB, İngiltere ve Norveç ile birlikte bu adımı atarsa, savunma tedariki ve Ukrayna'ya destek konusunda daha büyük bir güce sahip olacağız," dedi.
Plan C, D, E: Daha fazla özel sermaye ve esnek bir EIB yetkisi ve AB bütçesi
Komisyon ayrıca üç ek tedbir daha önerdi. Bunlar; özel sermayenin daha fazla harekete geçirilmesi, Avrupa Yatırım Bankası'nın (EIB) yetkilerinin uyarlanması ve AB bütçesinde savunma ile ilgili yatırımların teşvik edilmesi.
Kısa vadede AB, üye devletleri, AB bölgeleri arasındaki ekonomik eşitsizlikleri gidermeyi amaçlayan uyum politikası programlarındaki fonları, savunma ve güvenliğe yönlendirmeye teşvik ediyor.
Sermaye Piyasaları Birliği'nin tüm potansiyelinin ortaya çıkarılması da von der Leyen'in planı için "vazgeçilmez" görünüyor.
Salı sabahı üye ülkelere gönderdiği bir mektupta Leyen, "Avrupalıların milyarlarca tasarrufunun AB içindeki piyasalara yatırılmasını sağlamalıyız," dedi.
Blok sermaye sıkıntısı çekmiyor
Avrupalı hane halkları yılda 1.4 trilyon euro (55 trilyon TL) tasarruf ederken, bu rakam ABD'de 800 milyar euro (31,4 trilyon TL) - ancak Avrupalıların tasarruflarının 300 milyar eurosu (11,7 trilyon TL) her yıl AB dışındaki piyasalara akıyor.
Bu durumu ele almak üzere Avrupa Komisyonu'nun 19 Mart'a kadar risk sermayesini teşvik etmek ve AB genelinde kesintisiz sermaye akışını desteklemek üzere Avrupa Tasarruf ve Yatırım Birliği'ne ilişkin bir tebliğ sunması bekleniyor.
Planın son ayağı ise Avrupa Yatırım Bankası'nın (EIB) yetki alanının genişletilmesi.
EIB, çift kullanımlı şirketlerin (yani gelirlerinin yüzde 50'sinden azı savunma ile ilgili faaliyetlerden gelen şirketlerin) finansmanına ilişkin politikasını halihazırda değiştirdi ve şu anda kredi verme kapasitesini korurken finansman kapsamını nasıl genişletebileceğini inceliyor.
Wolff, "Savunma harcamalarının arttığı bir dönemde, bu oldukça büyük bir kısıtlama çünkü birçok çift kullanımlı şirket EIB tarafından finanse edilemiyor. Bu nedenle EIB'nin görev alanını değiştirmek ve EIB'yi özel bankalardan ve sermaye piyasalarından fon sağlamada ciddi bir boşluk yaşayan şirketleri finanse etmek için bir araç olarak kullanmak için bir kapsam olduğunu düşünüyorum," yorumunu yaptı.
Avrupa'nın savunma kabiliyetini geliştirmeye yönelik diğer öneriler neler?
Komisyon'un önerileri "hiçbirimizin yetişkinlik hayatımızda görmediği ölçekte açık ve mevcut bir tehlikeyle" karşı karşıya olan bir Avrupa'ya yanıt arıyor.
Bununla birlikte, bir sonraki AB bütçesinde savunma harcamalarının arttırılması veya bir "yeniden silahlanma bankası" oluşturulması uzun vadeli ek seçenekler arasında yer alabilir.
Mevcut Çok Yıllı Mali Çerçeve (2021-2027) güvenlik ve savunmaya bütçesinin yüzde 1,2'sine tekabül edecek şekilde sadece 15 milyar euro (589 milyar TL) ayırmış durumda.
AB tarafından finanse edilen girişimler arasında Mühimmat Üretimini Destekleme Yasası (ASAP), Avrupa Savunma Fonu (EDF) ve "Avrupa savunma sanayinin ortak tedarik yasası ile güçlendirilmesi" (EDIRPA) yer alıyor.
Komisyon ayrıca 2025 sonrası için kabiliyetleri arttırmaya yönelik Avrupa Savunma Sanayi Programı (EDIP) önerisinde bulundu.
Ancak AB'nin mali gözlemcisi, EDIP'in hedeflerine ulaşmak için yeterli bütçeye sahip olmadığı konusunda uyarıda bulundu. Temel kabiliyet açıklarının kapatılması için önümüzdeki on yıl içerisinde en az 500 milyar euroya (19,6 trilyon TL) ihtiyaç duyulacağı hesap ediliyor.
Komisyon Üyesi Andrius Kubilius, bir sonraki Çok Yıllı Mali Çerçeve'de (2028-2034) savunma yatırımları için yaklaşık 100 milyar euro (3,9 trilyon TL) ayrılmasını önerdi.
Bir sonraki MFF'ye ilişkin müzakereler bu yaz başlayacak, ancak bu fonlar kısa vadede kullanılamayacak.
Bu arada AB, savunma harcamalarını önemli ölçüde arttırmak amacıyla ABD ve İngiltere gibi AB üyesi olmayan ülkelerle bir "yeniden silahlanma bankası" kurmak için görüşmeler yürütüyor.
Bu yeni banka, hissedar ülkeler tarafından desteklenen üçlü A tahvilleri ihraç edeceğinden ulusal borçlanma kapasitesini etkilemeyecek.
Bu da kamu borcunu arttırmadan savunma tedariki ve teknolojisine hızlı yatırım yapılmasını sağlayacak.
euronews
