Rus paralı asker grubu Wagner'in lideri Yevgeni Prigojin’in Moskova yakınlarında düşen bir özel jetin yolcu listesinde olduğunun açıklanması ardından öldüğü tahmin ediliyor. Kremlin, olayda Rusya'nın rolü olduğuna dair iddiaları yalanladı.
Kremlin Sözcüsü Dimitri Peskov, uçak düşürme iddialarının "tamamen yalan" olduğunu savundu.
ABD Savunma Bakanlığı Pentagon, uçağın yerden atılan bir füze ile düşürülmediğini değerlendiriyor.
Rus yetkililer, düşen uçaktaki 10 cesedin yanı sıra kara kutusunun da bulunduğunu açıkladı.
Soruşturmayı yürüten müfettişler "moleküler-genetik testlerin yapılmakta olduğunu" kaydetti.
Batılı siyasetçilerin ve yorumcuların Prigojin'in Moskova'nın emriyle öldürüldüğüne dair iddialarına Peskov, "tamamen yalan" diye karşılık verdi.
Peskov, uçaktaki yolcuların "trajik ölümü" karşısında "pek çok spekülasyon" yapıldığını söyledi.
Putin'in Prigojin’in cenazesine katılıp katılmayacağına yönelik soruya ise Peskov, buna yanıt vermenin imkansız olduğu yanıtını verdi.
Putin'in açıklamaları
Kazadan 24 saat sonra ilk kez olayla ilgili konuşan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Prigojin'den "yetenekli bir iş insanı" olarak bahsetmişti.
Ancak Prigojin'in ölenler arasında olduğuna dair resmi bir tespit yapıldığını teyit etmedi.
Putin, uçakta hayatını kaybedenler için başsağlığı dilediği olayla ilgili soruşturmanın sonuçlanmasının zaman alabileceğini söyledi.
"Bildiğim kadarıyla Prigojin Afrika seyahatinden dün dönmüştü" diyen Putin, onu 1990'lardan beri tanıdığını fakat son dönemde ciddi hatalar yaptığını da ekledi:
"Karmaşık bir kaderi olan biriydi. Hayatında bazı ciddi hatalar yaptı fakat her zaman gereken sonuç için uğraşan biriydi. Hem kendisi için gerekenlerin hem de ben ondan istediğimde, ortak çıkarlar için gerekenlerin peşinden koştu.
"İlk bulgulara göre uçaktakiler Wagner çalışanlarıydı. Bu insanlar Ukrayna'daki neo-Nazi rejimine karşı ortak mücadelemize büyük katkılar vermiş kişilerdi. "Onları hep anacağız, unutmayacağız."
Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenskiy, toplam 10 kişinin öldüğü olayla hiçbir bağlantılarının olmadığını belirterek, "Herkes bunun kimin işi olduğunu biliyor" ifadesini kullandı.
Ukrayna'daki savaşta aktif rol alan Prigojin, Rusya lideri Vladimir Putin'in önemli bir müttefikiydi; ancak ülkenin askeri komuta kademesine karşı Wagner'in Haziran ayındaki başarısız isyanına önderlik edince ilişkiler bozuldu.
Uçakta kimler vardı?
Rusya'nın havacılık kurumu, Prigojin'in isminin de yolcu listesinde olduğunu doğruladı.
Kurum, uçaktaki tüm yolcuların öldüğüne ve Prigojin'in de jette olduğuna inanıldığını söylüyor. Kurum, bilginin uçağın operatöründen geldiğini söyledi ve üst düzey Wagner komutanı Dmitry Utkin'in de uçakta olduğunu ekledi.
Rusya Acil Durumlar Bakanlığı, jetteki 3'ü mürettebat 10 kişinin tamamının hayatını kaybettiğini duyurdu.
Rus haber ajansı Interfax tüm cenazelerin bölgeden alındığını ve arama-kurtarma çalışmalarının tamamlandığını bildirdi.
Wagner bağlantılı Telegram kanalı Gray Zone, Prigojin'in öldüğünü öne sürdü ve "Rusya'ya ihanet edenler tarafından öldürüldüğünü" savundu.
Kanal, Prigojin'in uçağının Rus hava savunma sistemi tarafından düşürüldüğünü iddia etti.
Olay nasıl meydana geldi?
Rus havacılık yetkilileri, Embraer Legacy tipi jetin Çarşamba akşamı Moskova ile St. Petersburg arasında uçarken Moskova'nın kuzeyindeki Tver bölgesine düştüğünü doğruladı.
Wagner bağlantılı Telegram kanalı Gray Zone, jetin Rus ordusu tarafından vurulduğunu iddia etti ancak iddiasını destekleyecek bir kanıt sunmadı.
Başka bir haber ajansı Tass, Prigojin'in şirketlerinden birine kayıtlı Embraer Legacy'nin yarım saatten az bir süre havada kaldıktan sonra düşerek alev aldığını bildirdi.
BBC tarafından doğrulanan video görüntüleri, Rusya'nın Kuzhenkino kentinde düşmekte olan bir uçağı gösteriyor.
Yapılan açıklamaya göre, jet 8 bin 800 metre irtifadayken düştü.
Gray Zone, Prigojin’e ait ikinci bir jetinin Moskova bölgesine güvenli bir şekilde indiğini bildirdi.
Rus yetkililer nedenini belirlemek için olayla ilgili soruşturma başlatıldığını açıkladı.
Diğer üst düzey Wagner yetkilisi Utkin hakkında neler biliniyor?
Utkin’in Prigojin'in sağ kolu ve Wagner'in kurucu ortağı olduğu iddia ediliyordu.
Utkin'in geçmişi biraz bulanık ama Suriye iç savaşı sırasında Slavonic Corps adlı özel bir askeri şirkete katılmadan önce 2013 yılına kadar GRU'da (Rus askeri istihbaratı) hizmet ettiği bildirildi.
Wagner grubunun adını, Utkin’in askerde çağrıldığı isminden aldığı da iddia ediliyor. Utkin'in 2014 yılında Ukrayna'da Kırım ve Donbas'taki Wagner operasyonlarında yer aldığı söyleniyordu.
İnsan hakları ihlalleriyle suçlanıyor ve Rusya'nın 2022'de Ukrayna'yı işgal etmesi nedeniyle İngiltere ve Yeni Zelanda tarafından yaptırım listesine alınmıştı.
Prigojin ile Putin'in ilişkisi nasıldı?
Prigojin, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in önemli bir müttefikiydi ve şirketi Wagner, Moskova'nın Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgalinin ardından savaşta kilit bir rol oynadı.
Ancak Prigojin'in Haziran ayında Rusya'nın askeri liderlerine karşı birliklerine Moskova'ya ilerleme emri vermesinin ardından Putin'le ilişkisi bozuldu.
Belarus Cumhurbaşkanı Aleksander Lukaşenko'nun arabulucuğunda Kremlin'le yapılan anlaşmayla isyan sona erdi ve Prigojin'e karşı tüm suçlamaların düşürüleceği açıklandı.
Putin, Haziran ayındaki isyan sırasında, Rusya Devlet Televizyonu'ndan halka hitap etmiş ve silahlı isyanını kınadığı Wagner'i "vatan hainliği" ile suçlamıştı.
Haziran ayındaki isyan girişiminden bu yana ender görünen Prigojin, iki gün önce ilk kez görüntülü konuşma kaydı yayınlamıştı.
Afrika'da kaydedildiği izlenimi veren videoda Prigojin, Wagner'in maden aramanın yanı sıra İslamcı militanlar ve diğer suçlularla da savaştığını söyledi.
Prigojin, Rusya-Afrika Zirvesi'nin yapıldığı 27 Temmuz'da da St. Petersburg'da Afrikalı yetkililerle fotoğraflanmıştı.
BBC'ye konuşan düşünce kuruluşu Chatham House'dan Orysia Lutseviç, Putin'in 'vatan haini' olarak adlandırdığı Prigojin'in "bunun bedelini ödemiş gibi göründüğü" yorumunu yaptı.
BBC Rusça Servisi konu ile ilgili haberinde Prigojin’in resmi olarak adını ve soyadını değiştiren dublörleri bulunduğunu da hatırlatıyor.
Dünyadan ilk tepkiler ne oldu?
Beyaz Saray'dan ABD Başkanı Joe Biden'ın 'bilgilendirildiği' duyurusu yapıldı.
Biden daha sonra gazetecilere olayın 'kendisine sürpriz olmadığını' belirttiği bir açıklama yaptı.
Ukrayna Savunma Bakanı danışmanlarından Yuri Sak, Prigojin'in ölümünün Ukrayna açısından iyi bir haber olduğunu söyledi ve "Rusya'da bir teröristin eksilmesi istikrarsızlığın artması demektir… Rusya'yı zayıflatan şey bizi güçlendirir" yorumunda bulundu.
Ukrayna ordusuna bağlı Ulusal Direniş Merkezi, ismini vermedikleri Belarus kaynaklarına dayanarak, bazı Wagner konvoylarının Rusya'ya doğru ilerlediğini söyledi. Ancak gözlemciler buna dair işaret görmediklerini aktardı.
Ulusal Direniş Merkezi, Rusya'nın Ukrayna'yı işgaline şiddet içermeyen yollarla direnmek için kuruldu.
Haziran'daki isyan girişimi sırasında neler yaşandı?
62 yaşındaki Prigojin uzun süredir Rusya lideri Putin’in yakın bir müttefikiydi ve onun iktidarında zengin bir iş insanına ve sonra paralı asker patronuna dönüştü.
Birçoğu Rusya cezaevlerinden çıkarılarak Ukrayna savaşına götürülen Wagner savaşçıları, Ukrayna'nın doğusundaki Bahmut’un geri alınması için aylardır süren savaşta büyük kayıplar verdi.
Prigojin, komuta kademesini cephane eksikliği nedeniyle suçladı ve sosyal medyada Ukrayna’daki Rus güçleri arasındaki bölünmeyi sergileyen küfürlü konuşmaları yayımlandı.
Bu gerginlikler 23 Haziran’da Progojin’in Rus ordusunu, Ukrayna'daki Wagner güçlerine karşı füze saldırısı düzenlemekle suçlaması sonrası isyanla devam etti.
Prigojin, Haziran ayında sadece 24 saat süren isyana liderlik ettiğinden beri kamuoyu önünde çok az göründü.
Yaklaşık 5.000 Wagner askeri, Rusya'nın güneyindeki Rostov-na-Donu kentinin kontrolünü ele geçirmiş ve ordu liderliğini ortadan kaldırma amacıyla Moskova'ya doğru hareket etmişti.
Wagner ile Rusya Savunma Bakanlığı arasında Ukrayna’daki savaşın gidişatı konusunda halkın gözü önünde bir çekişme yaşanmıştı. Prigojin, defalarca bakanlığı grubuna mühimmat sağlamamakla suçladı.
Prigojin ve Wagner hakkında neler biliniyor?
Prigojin, Wagner grubunu 2014 yılında kurduğunu söylüyor. Sabıka kaydı olan zengin bir iş insanı olan Prigojin, Kremlin'e yemek hizmeti sağladığı için "Putin'in şefi" olarak anılıyor.
Wagner'in 2014 yılında Ukrayna’nın doğusundaki Rusya yanlısı ayrılıkçı güçleri desteklemeye başladığı ve Rusya'nın Kırım'ı ilhak etmesine yardım ettiği düşünülüyor.
Ukrayna'daki savaştan önce Wagner'in tahminen 5.000 savaşçısı vardı; bunların çoğu Rusya'nın elit alaylarından ve özel kuvvetlerinden eski askerlerdi.
Ancak Prigojin, geçen Haziran ayında yaptığı açıklamada, Ukrayna savaşının başlangıcından bu yana sayının 25.000 savaşçıya yükseldiğini söyledi.
Prigojin'in Rusya'daki cezaevlerinden mahkumları toplayıp asker olarak savaştırdığına dair haberler yer aldı.BBC
