Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Soçi'de Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüştü. İki lider, Tahıl Koridoru Anlaşması'nın canlandırılması için Rusya'nın tarım ürünlerine yönelik yaptırımların kaldırılması çağrısını yineledi; Afrika ülkelerine tahıl ihracatı için Katar'ın dahil olduğu formülün yakında devreye alınabileceğini söyledi.
Görüşmenin ardından düzenlenen basın toplantısında Vladimir Putin, Tahıl Koridoru Anlaşması'nın dondurulmasına mecbur bırakıldıklarını ifade etti.
Putin, "Batı, Rus tarım ve gübre ürünlerinin ihracatını engelliyor" dedi ve Rusya'nın taleplerinin yerine getirilmesi durumunda anlaşmayı canlandırmaya hazır olduğunu belirtti.
Rusya Devlet Başkanı konuşmasında Tahıl Koridoru'nun önceki döneminde yapılan ihracatın "insani hedefleri" karşılamak konusunda yetersiz olduğunu savundu.
Putin, "İhracatın yüzde 70'i gelişmiş ülkelere ulaştı, fakir ülkelere yüzde 3'ü ulaştı" dedi.
"Rusya'dan bir milyon ton tahılın Türkiye üzerinden Katar'ın finansmanıyla sevk edildiği projeyi yerine getirmeye hazırız. Katar da insani sebeplerle bunu değerlendiriyor. Altı Afrika ülkesiyle çalışıyoruz, bu ülkelere gıdamızı ücretsiz olarak gönderebiliriz, masrafları karşılamaya hazırız. Görüşmeler neticelemek üzere, birkaç hafta içinde sevkiyat olabilir."
Erdoğan Birleşmiş Milletler (BM) ile birlikte çalıştıkları bu teklifle ilgili "Beklentileri karşılayacak çözüme yakın zamanda ulaşacağımıza inanıyorum" dedi.
Tahır Koridoru'na alternatif bir proje değil
Putin gazetecilerin sorusu üzerine Katar'ın finanse ettiği planın Tahıl Koridoru Anlaşması'nın alternatifi olmadığını söyledi ve gerekçenin "insani" olduğunu vurguladı.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, geçen iki hafta Ukrayna ve Rusya'da temaslarda bulunmuştu.
Rusya Dışişleri Bakanlığı, Fidan'ın ziyareti öncesi Tahıl Koridoru Anlaşması'na Katar'ı da içeren bir alternatif sunmuştu.
Bu plan kapsamında Rusya'nın Katar'ın finansal desteğiyle Türkiye'ye indirimli fiyata 1 milyon ton tahıl göndermesi, daha sonra Türkiye'de işlenecek bu tahıl ihtiyaç sahibi ülkelere gönderilmesi öngörülüyor.
Rusya, bunu anlaşmaya en uygun alternatif olarak görüyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan ise Moskova'da Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'la görüşmesinin ardından yaptığı açıklamada, "Ülkemizin katkılarıyla Birleşmiş Milletler yeni bir öneri paketi hazırladı. Bunun girişimin canlandırılmasında uygun zemin teşkil ettiğini düşünmekteyiz" demişti.
Tahıl Koridoru Anlaşması'nın yenilenmesi için Türkiye'nin BM ile birlikte yoğun çaba harcadığını söyleyen Fidan, Rusya'nın pozisyonunu anlamaya ve taleplerini karşılamaya çalışılan bir süreç içinde olduklarını; ilk uygulama döneminde çıkan aksaklıkların tekrar etmemesi için çalıştıklarını söylemişti.
Rusya Dışişleri Bakanı Lavrov ise Tahıl Koridoru Anlaşması'nın ancak Batı'nın Rus tahıl ve gübre ihracatını engellemeyeceğine dair garanti vermesi halinde yeniden başlayabileceğini kaydetmişti.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres ise Perşembe günü yaptığı açıklamada Lavrov'a, "anlaşmanın yenilenmesi için gerekli koşulların yaratılmasını sağlayacak bir dizi somut öneri" içeren bir mektup gönderdiğini duyurmuştu.
Guterres "Rusya'nın taleplerini dikkate aldığını" ve teklifin "Rus gıda ve gübrelerinin uygun fiyatlarla küresel pazarlara daha etkin erişimini sağlamak için bazı somut çözümler" içerdiğini belirtmişti.
Guterres, "Rusya'nın taleplerini dikkate aldık ve inanıyorum ki yenileme için temel oluşturabilecek bir teklif sunduk, ancak bu yenileme istikrarlı olmalı, krizden krize savrulmamalı" demişti.
Rusya neden anlaşmadan çekilmişti?
Rusya bir yıl önce başlayan Tahıl Koridoru Anlaşması'ndan Temmuz ayında, kendi gıda ürünlerinin satışı önündeki engellerin kalkmaması nedeniyle çekildiğini açıklamıştı.
Ülkesinin taleplerinin karşılanmadığını söyleyen Lavrov, Batılı ülkelerin "vaatlerini yarın yerine getirmesi durumunda" anlaşmaya "yarın" dönülebileceğini söylemişti.
Son bir ayda Rusya defalarca kez Ukrayna'nın limanlarına ve tahıl depolarına saldırı düzenledi.
Ukrayna ve Batılı ülkeler, Moskova'yı gıdayı savaş silahı olarak kullanmakla suçladı.
Anlaşmanın açlık tehlikesi yaşayan Afrika başta olmak üzere yoksul ülkelerin yararlanması için başlatıldığını söyleyen Rusya, Karadeniz'den sevk edilen ürünlerin çok azının bu bölgelere ulaştığını gerekçe olarak göstermişti.
Rusya ayrıca Batı ülkelerinin uyguladığı yaptırımların ödemeleri, sigortayı ve limanlara erişimi etkilemesi nedeniyle kendi tahıl ve gübresinin ihracatında engellerle karşı karşıya kaldığını belirtmişti.
O dönemde koşullarının sağlanması durumunda anlaşmanın yeniden başlayacağını kaydeden Moskova, başta ABD olmak üzere Batı’nın ödemeler ve sigorta işlemleri gibi alanlarda uygulanan yaptırımları esnetmesi için baskıyı artırdı.
Tahıl anlaşmasının dağılmasından bu yana altı Afrika ülkesine ücretsiz tahıl tedarik etme sözü veren Rusya'nın yeni önerisine Katar'ın nasıl bir teşvikle katılacağı belli değil.
ABD, Romanya ve Moldova'yla işbirliği yapıyor
Rusya'nın anlaşmadan çekilmesi Batılı birçok ülkeyi etkiliyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı'ndan üst düzey bir yetkili bugün yaptığı açıklamada, ABD'nin alternatif ihracat rotaları bulmaya çalıştığını, Ukrayna'nın Tuna nehri üzerinden tahıl ihracatını artırmak için Romanya ve Moldova ile işbirliği yaptığını söyledi.
İsminin gizli kalması şartıyla gazetecilere konuşan yetkili, "Alternatif rotaları desteklemeye çalışıyoruz ve bunlardan en belirgin olanı Tuna rotası. Bu rota... NATO karasuları içerisinde kalıyor, dolayısıyla bizim için çok çekici çünkü onu daha güvenli bir koridor haline getiriyor" ifadelerini kullandı ve devam etti:
"Bu (rota) önemli miktarlarda (tahıl) getirebilir. O rotaya giden miktarı iki katına çıkarmaya çalışacağız."
Yetkili, önümüzdeki haftalarda Romanya ve Moldova'dan yetkililerle, Tuna güzergahının nasıl en iyi şekilde kullanılacağını tartışmak üzere bir toplantı yapılacağını söyledi.
Küresel gıda krizini hafifletmeyi amaçlayan ve yaklaşık 33 milyon ton Ukrayna tahılının ihracatına olanak sağlayan Tahıl Koridoru Anlaşması'nın dağılmasının ardından tahıl fiyatlarında hızlı bir yükseliş yaşandı.
Dünyada önemli bir tahıl üreticisi ve ihracatçısı olan Ukrayna, normal şartlarda Odessa ve Mkyolaiv limanlarından milyonlarca ton gıda ihraç ediyordu.
Ancak Rusya'nın geçen ay anlaşmadan çekilmesinin ardından Tuna Nehri'ndeki limanlarına güvenmek zorunda kaldı.
ABD yetkilisi, Washington'ın Rusya'yı tahıl anlaşmasına geri döndürme çabalarını desteklemek için Türkiye ile birlikte çalıştığını da söyledi ve şunları kaydetti:
"Müzakerelere doğrudan dahil değiliz, ancak ekiplerimiz müzakerelerin yeniden başlamasını desteklemek için BM ve Türkiye'yle yakın işbirliği içinde."BBC
